Onderzoeker DigiContact: ‘Digitale ondersteuning kan goed werken’

Mensen met een verstandelijke beperking die zelfstandig wonen kunnen veel baat hebben bij ondersteuning op afstand die 24 uur per dag beschikbaar is. Dit blijkt uit uitgebreid onderzoek dat Miriam Zaagsma de afgelopen jaren bij Philadelphia deed naar het gebruik van DigiContact. Wij spraken Miriam over haar onderzoek. ‘Ik heb cliënten gesproken die blij zijn dat DigiContact-begeleiders hen stimuleren om zelf mee te denken over oplossingen. Die zeggen “ik blijk meer te kunnen dan ik wist”.’

DigiContact is ondersteuning door begeleiders via tablet of telefoon die door cliënten op elk gewenst moment kan worden ingeschakeld. Philadelphia heeft de digitale ondersteuningsdienst ontwikkeld zodat cliënten meer controle hebben over hun ondersteuning. Hoe deze manier van ondersteuning ervaren wordt, en wat dit cliënten te bieden heeft, onderzocht Miriam Zaagsma de afgelopen zes jaar. 16 februari 2023 promoveert ze hierop. Ze ziet dat DigiContact waardevol kan zijn.

Waar zit hem de waarde van DigiContact in?

‘Het heeft iets anders te bieden dan de reguliere ondersteuning. Zo wordt DigiContact niet alleen van afstand geboden, maar kunnen mensen steeds zelf bepalen wanneer en waarvoor ze hulp nodig hebben. Dit creëert meer mogelijkheden om hen op maat te ondersteunen en een positieve impact te hebben op hun functioneren en op hoe ze zich voelen.’

Waarvoor bellen cliënten zoal in?

‘DigiContact wordt vaak gebruikt als een snel beschikbare uitlaatklep voor opkomende emoties, stress en frustraties. Zo kan het helpen voorkomen dat stress verder oploopt en negatieve gevolgen heeft. Ook willen mensen soms gewoon even met iemand praten en geven begeleiders antwoord op praktische vragen over gezondheid, huishoudelijke taken en openbaar vervoer.’

Is DigiContact voor iedereen geschikt?

‘Niet voor iedereen even veel. Daarom is het belangrijk dat er goed gekeken wordt naar de wensen, behoeftes en mogelijkheden van de cliënt. Waar voor sommige mensen ondersteuning van DigiContact op zichzelf kan staan, is het voor anderen beter om het te combineren met fysieke ontmoetingen met een vaste ondersteuner thuis of op een ontmoetingsplek.’

De zorg in Nederland staat voor forse uitdagingen. Is DigiContact een oplossing daarvoor?

‘Deels wel. Iedereen ziet dat het personeelstekort groot is, terwijl de vraag naar zorg stijgt. Het voordeel van DigiContact is dat begeleiders digitaal contact hebben en dus minder huisbezoeken doen. Daardoor hoeven ze minder te reizen en blijft er meer tijd over voor cliënten die juist het contact aan huis écht nodig hebben. Ik zeg dus deels, omdat we zagen dat DigiContact niet alle zorg ter plaatste kan vervangen en niet voor iedereen geschikt is.’

Kwam je nog dingen tegen die beter kunnen?

‘Als je DigiContact belt, krijg je geen vaste begeleider, dat kan steeds iemand anders zijn. Dat is voor sommigen geen probleem, voor anderen wel. Ik snap dat het nu zo werkt, maar misschien is er een tussenoplossing te vinden. Zoals gezegd, sommige mensen hebben er geen moeite mee. Die hebben misschien een klein netwerk, zijn soms eenzaam, en vinden het juist leuk om verschillende mensen te spreken. De begeleiders kunnen veel voor mensen betekenen.’

Wat vinden de begeleiders zelf van het werk?

‘Het is echt ander werk dan bij mensen langsgaan. Je hoeft niet tien minuten tussen cliënten te fietsen en doordat cliënten ook zonder afspraak inbellen kan je je niet altijd  voorbereiden. Van een gesprek over stress op het treinstation kun je zomaar in een gesprek belanden over iemand die het leven niet meer ziet zitten. Het is een vak apart. Hun collega’s ‘in het veld’ bellen soms ook naar DigiContact, dan heeft het de functie van consultatie. Zij zijn ook blij dat ze in het weekend de telefoon uit kunnen zetten als hun cliënt ook DigiContact heeft. De DigiContact-begeleider filtert de zaken dan en belt de vaste begeleider pas als het echt belangrijk is. Dat is ook mijn advies, blijf altijd een mix aanbieden van ondersteuning via DigiContact, thuis of op de ontmoetingsplek. En dan kun je per cliënt kijken wat het beste werkt.’

Je deed het onderzoek samen met Mark Koning, hoe was dat?

‘Klopt, en Mark is ook cliënt bij Philadelphia. Al snel bleek het heel waardevol dat hij meedeed. Hij hielp met de vragen die we stelden en leerde hoe het is om te onderzoeken. Ik leerde juist hoe ik het onderzoek kon aanpassen, zodat het beter past bij mensen met een beperking. Het onderzoeken was ook leuker doordat we samen werkten. Dat is ons advies: We hopen dat er steeds vaker samen gewerkt wordt door onderzoekers zonder en met een beperking.’

Eerste opvang bij schokkende gebeurtenissen

Sinds 1 juli 2022 biedt DigiContact een nieuwe dienst voor zorgmedewerkers die een schokkende gebeurtenis hebben meegemaakt. Door deze aanvulling op het bestaande opvangteam schokkende gebeurtenissen, kunnen zorgmedewerkers ook buiten kantooruren direct een hulplijn bellen. Ze hoeven daarvoor niet meer te wachten tot de volgende werkdag. Orthopedagoog bij DigiContact Rianne Dekker vertelt over deze nieuwe dienst.

Zorgmedewerkers kunnen buiten kantoortijden naar DigiContact bellen voor hulp en ondersteuning

Voor wie is deze opvang bedoeld? ‘Alle zorgmedewerkers van Philadelphia die een schokkende gebeurtenis hebben meegemaakt met een cliënt, kunnen DigiContact bellen. Dit geldt voor alle begeleiders van alle clusters, maar ook voor managers, orthopedagogen, artsen of fysiotherapeuten (later: medewerkers). Ze kunnen buiten kantoortijden naar DigiContact bellen voor eerste hulp en ondersteuning.’

Wat was de aanleiding om deze opvang bij DigiContact onder te brengen? ‘De nazorg voor medewerkers bestaat al heel lang. Tijdens kantoortijden kunnen ze bellen of mailen naar het opvangteam schokkende gebeurtenissen. Medewerkers maken ook buiten kantoortijden – en vooral ’s avonds – incidenten en schokkende gebeurtenissen mee. Ze moesten dan wachten tot de volgende werkdag om er met iemand over te kunnen praten.

Vooral in de weekenden en met feestdagen kan daar veel tijd overheen gaan. Het is van belang om vlak na het incident iemand een luisterend oor te bieden en te horen en regelen wat nodig is. Daarom ontstond de wens voor een hulplijn buiten de kantoortijden. DigiContact is natuurlijk al in de lucht en 24/7 bereikbaar. Daarom kunnen zorgmedewerkers van Philadelphia sinds 1 juli voor de eerste opvang na een schokkende gebeurtenis contact opnemen met DigiContact.’

Wat de een niet schokkend vindt, kan de ander wel zo ervaren

Waarvoor kunnen de medewerkers bij DigiContact terecht? ‘Medewerkers kunnen anoniem naar DigiContact bellen als ze een schokkende gebeurtenis met een cliënt hebben meegemaakt. Dat kunnen allerlei gebeurtenissen zijn, want wat de een niet schokkend vindt, kan de ander wel zo ervaren. Iedere medewerker heeft een eigen verleden met een cliënt en ervaart hem of haar op een eigen manier, waardoor iedereen anders kan reageren op een gebeurtenis. Je kunt denken aan lichamelijke of verbale agressie, geweldsdelicten, overlijden van een cliënt, zelfbeschadiging, seksueel misbruik, wegloopgedrag, een verpleegkundige fout, een ernstige besmetting of seksuele intimidatie, maar het kan ook iets kleins of minder zichtbaars zijn wat een medewerker een onveilig gevoel geeft.’

‘Het verschilt ook per medewerker wat precies hun behoefte is. Vaak zijn ze na zo’n gebeurtenis hoog in hun emotie en willen ze hun verhaal kwijt. Bij de begeleiders van DigiContact kan dat. Ze luisteren naar wat er gebeurd is en wat de begeleider aangeeft nodig te hebben. Begeleiders zijn er voor medewerkers en geven ruimte om hun verhaal te doen.’

Een medewerker kan ook een meer praktische vraag hebben of het fijn vinden als iemand ergens in meedenkt

‘Een medewerker kan ook een meer praktische vraag hebben of het fijn vinden als iemand ergens in meedenkt. Het kan bijvoorbeeld zijn dat een medewerker is aangevallen door een cliënt en het vervolgens moeilijk vindt om alleen naar huis te gaan. Begeleiders van DigiContact kunnen dan meedenken in de oplossing: kan iemand hem of haar ophalen of thuis opvangen?

Het kan ook voorkomen dat een medewerker gewond is geraakt en niet goed weet wat hij of zij nu moet doen. Of iemand is zo aangeslagen dat hij of zij de dienst eigenlijk niet af kan maken. Wij kunnen dan helpen bij het regelen van vervanging. Vooral als iemand alleen aan het werk is, is dat erg fijn.’

Hoe gaat het vervolgens verder? ‘Deze dienst is een soort voorportaal van het opvangteam schokkende gebeurtenissen, voor buiten kantoortijden. We zullen daarom altijd vragen of de medewerker nog gebeld wil worden door iemand van het opvangteam. Zij pakken dan de opvanggesprekken verder op en zetten in wat nodig is. Als medewerkers dit niet willen, dan is dat ook goed. Bedenkt een medewerker zich later en wil hij of zij toch contact met het opvangteam? Dan kan dat alsnog.’

Het is heel mooi dat we kort op de bal steun kunnen bieden

Wat zijn de voordelen van deze nieuwe dienst van DigiContact? ‘Het is natuurlijk een nieuwe dienst, dus veel gaan we nog ervaren. Ik hoop in ieder geval dat medewerkers het als laagdrempelig zullen ervaren, als een mogelijkheid om een collega even te bellen. Daarnaast is het heel mooi dat we kort op de bal steun kunnen bieden en dat medewerkers vervolgens, als ze dat willen, verder opgevangen kunnen worden door het opvangteam schokkende gebeurtenissen.’

‘Als medewerker is de drempel soms groot om ergens hulp voor te vragen. Velen doen dit pas als een cliënt hen echt pijn heeft gedaan. Het is alleen niet normaal om elke dag een tik te krijgen of om altijd met een boog om een cliënt heen te willen lopen, omdat je je niet veilig voelt. Dat zijn dingen die niet zouden moeten. Deze dienst biedt een kans om sneller hulp te vragen en zo beter voor elkaar te kunnen zorgen. Tijdens de dienst, maar ook als een medewerker weer thuis is en toch nog zijn of haar verhaal kwijt wil.’

Het grote verschil is dat medewerkers anoniem naar deze dienst kunnen bellen

Waarin is deze dienst anders dan de consultatiedienst die DigiContact aan begeleiders biedt? ‘Voor de consultatiedienst bellen begeleiders met de vraag om mee te denken met een cliëntcasus. Deze nieuwe dienst biedt echt ondersteuning aan de medewerker zelf. Ze bellen voor zichzelf, om hun verhaal te doen. Waar nodig geven we richting in wat begeleiders kunnen doen, maar in principe luisteren we vooral. Het grote verschil is ook dat medewerkers anoniem naar deze dienst kunnen bellen. Om dat te waarborgen, zien begeleiders van DigiContact het direct als een medewerker hiervoor belt in plaats van voor een consultatiedienst. Net als voor de consultatiedienst is voor deze dienst geen abonnement nodig. Het is beschikbaar voor alle medewerkers van Philadelphia.’

Op dit moment is deze dienst beschikbaar voor medewerkers van Philadelphia. Zijn er andere aangesloten organisaties die dit ook voor hun organisatie willen, dan nodigen we die van harte uit om contact met ons op te nemen.

DigiContact bleek uitkomst tijdens Corona

Tijdens de intelligente lockdown aan het begin van de coronacrisis in maart hebben mensen met een verstandelijke beperking vaker contact gezocht met DigiContact, ondersteuning via beeldbellen. Het aantal contactmomenten is in die periode aanzienlijk gestegen ten opzichte van de jaren ervoor. Dit blijkt uit onderzoek dat is gepubliceerd in het internationale tijdschrift Journal of Intellectual Disability Research. Onderzoeker Miriam Zaagsma vertelt hoe zij en haar collega’s dit onderzoek hebben opgezet. 

Sinds vier jaar is Miriam Zaagsma, samen met een aantal collega’s, binnen Philadelphia bezig met wetenschappelijk onderzoek naar de mogelijkheden en toegevoegde waarde van online begeleiding van zelfstandig wonende mensen met een verstandelijke beperking. Miriam: ‘Wij proberen vooral verkennend inzicht te krijgen in wat de bruikbaarheid is voor zelfstandig wonende cliënten.’ Nu Corona ons land beheerst, besloot zij te onderzoeken hoe DigiContact in de eerste hectische periode is ingezet.

Als andere ondersteuning wegvalt, kan DigiContact nog wel begeleiding bieden 

Miriam vertelt: ‘Toen Corona zijn intrede deed bleek DigiContact een belangrijke rol te kunnen spelen. We moesten allemaal zoveel mogelijk thuisblijven. We werkten thuis en veel dagbestedingslocaties sloten hun deuren. Daar kwam nog bij dat het soms voor ambulante begeleiders niet mogelijk was om, zoals voorheen, mensen thuis te bezoeken.  De online ondersteuning van DigiContact kon wél doorgaan. Bovendien kon DigiContact haar capaciteit snel uitbreiden. Dat bleek goed te zijn, want we zagen in het onderzoek dat het aantal ondersteuningscontacten tijdens de eerste corona-weken flink toenam.’ 

Door de belregistratie hadden we meteen al veel gegevens 

Op de vraag of het ingewikkeld was om aan informatie te komen, antwoordt Miriam: ‘In tegendeel! DigiContact houdt standaard een aantal gegevens over hun contacten bij.  Bijvoorbeeld de dag en tijd dat een contact plaatsvond, met welk medium ingebeld werd, hoelang een contact duurde en of het contact gepland of ongepland was. Deze gegevens konden wij gebruiken voor het onderzoek. Wij hebben overigens alleen gekeken naar contacten met zelfstandig wonende cliënten van Philadelphia. DigiContact bedient natuurlijk meer doelgroepen, maar die vallen buiten het bereik van ons grotere onderzoek. Daarnaast lag onze focus specifiek op de eerste (hectische) weken van de Corona tijd: van half maart tot eind mei. We hebben de gegevens over deze periode vergeleken met twee periodes zonder Corona: de periode direct voorafgaand aan Corona (januari tot half februari 2020) en dezelfde periode een jaar eerder (2019).’

Na de eerste persconferentie zagen we een forse toename van contacten 

De resultaten van het onderzoek bevestigen de ervaringen van de werkvloer.  ‘Het aantal ondersteuningscontacten per dag was aanzienlijk hoger tijdens de eerste corona-weken dan daarvoor. Het waren vooral de ongeplande contacten (zonder afspraak) die omhoogschoten na de eerste persconferentie waarin premier Rutte diverse maatregelen aankondigde. Na een aantal weken zakte dit weer. De geplande contacten (met afspraak) stegen ook, maar deze groei was langzamer en minder groot. Bovendien startte deze toename een aantal weken later. De toename in het aantal ondersteuningscontacten bleek voor een groot deel te komen doordat cliënten die DigiContact al langer gebruikten, tijdens Corona vaker contact zochten. Daarnaast kwamen er ook cliënten bij die voorheen nog geen gebruik maakten van DigiContact.’

Er zijn verschillende mogelijke verklaringen voor deze resultaten. ‘Mogelijk zorgde Corona in het begin voor meer stress en onzekerheid waardoor cliënten vaker contact zochten met een professional. Ook kan hebben meegespeeld dat cliënten op zoek waren naar toegankelijke informatie over het virus en de maatregelen. Het is ook mogelijk dat de beschikbaarheid van andere vormen van steun een rol speelde. Zo moesten ambulante begeleiders op zoek naar andere manieren om hun cliënten te ondersteunen en konden bijvoorbeeld ouders en andere mantelzorgers ook niet altijd evenveel voor hun verwanten betekenen.’ 

Wat zou een verklaring kunnen zijn voor de afname van het aantal ongeplande contacten na de eerste weken? Miriam: ‘Het kan zijn dat de stress en onzekerheid weer afnam. Het werd allemaal wat minder vaag en antwoorden waren gemakkelijker te vinden. Het kan ook zijn dat cliënten merkten dat contact met DigiContact hen niet verder hielp. Dat kunnen we op basis van dit onderzoek niet uitsluiten.’ 

Het opnemen van online begeleiding in je dienstenpakket maakt je flexibeler 

Wat zie jij persoonlijk als mooiste uitkomst? Miriam: ‘Het artikel laat zien wat de waarde is van een dienst zoals DigiContact. Doordat DigiContact er was, kon toch begeleiding worden gegeven op momenten dat het fysiek niet of minder mogelijk was. Wanneer je online begeleiding kunt aanbieden als zorgorganisatie, maakt dit je dienstenpakket flexibeler. Voor Philadelphia is het mooi om te zien dat haar strategie, om DigiContact op te nemen binnen een breder pakket van diensten voor ambulante cliënten, ook tijdens de Corona tijd zeer waardevol is gebleken. 

DigiContact maakte het tijdens de eerste hectische Corona-weken mogelijk om flexibel tegemoet te komen aan (tijdelijke) veranderingen in de vraag naar zorg. Hierdoor kon DigiContact een belangrijke bijdrage leveren aan de continuïteit van zorg. 

Doordat we hierover een artikel hebben kunnen publiceren in een internationaal tijdschrift, kunnen we dit inzicht delen met geïnteresseerden van over de hele wereld. Dit zijn met name beleidsmedewerkers en wetenschappers.’ DigiContact heeft dus, ook in Coronatijd, kunnen laten zien dat online begeleiding een waardevolle aanvulling is op de fysieke zorg.

Het gepubliceerde artikel is te lezen via deze link https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1111/jir.12770

Past dagbesteding nog in het ‘nieuwe normaal’?

In de Coronatijd hebben veel mensen gemerkt dat thuiswerken zo zijn voordelen heeft. Bij veel bedrijven wordt nu gesproken over de mogelijkheden om ook na COVID-19 meer thuis te werken vanwege de positieve effecten op flexibiliteit, productiviteit en werk-privébalans van de medewerkers.

Maar hoe zit dat in de gehandicaptenzorg? Is de huidige dagbesteding achterhaald en is het tijd voor nieuwe vormen? In de Zorgkrant vind je hierover een krachtig artikel. Lees het via de link ⬇️